Od svog postanka leptir-mašna je bila mnogo više od modnog detalja. Kao atribut samosvojnosti, prefinjenosti i elegancije svojstvene krhkom i prelepom biću po kome je dobila ime, postala je zaštitni znak sanjara i umetničkih duša, ali i simbol pomalo ekstravagantnije prirode svih koji su je radije birali od klasične kravate, neizostavnog dela uniforme ili službenog odela. U drugoj polovini 20. veka, na ovdašnjim prostorima, postala je i vizuelni izraz dostojanstvenog otpora svemu što je bilo oličeno u raskopčanim košuljama i kožnim kaputima koji su nadobudno gospodarili kaldrmom. Stoga nimalo ne čudi što je svojevrsnu romansiranu biografiju najčuvenijeg krojača i prodavca leptir-mašni u Beogradu, Ratka A. Lera, koji je, na stranama prestoničkih žurnala, s pravom nazivan nekrunisanim kraljem leptir-mašni, pre skoro tri decenije napisao upravo
Momo Kapor, stvaralac raskošnih darova, jedinstvenog šarma i originalne optike.
Neobičan život vlasnika čuvenog prestoničkog modnog salona, rođenog u zabitom bilećanskom selu Čepelice, šegrta nalik onima iz setne
Čehovljeve proze koji će izrasti u okretnog trgovca, svetskog putnika i putopisca, dobio je tako dostojnog biografa. Ako je iko majstorski mogao da predstavi taj vrludavi životni put pun neočekivanih uspona i slućenih padova, bio je to dečak kome je otac kupio prvu leptir-mašnu kod zemljaka, gospodina Lera, odmah po dolasku u Beograd. Jer upravo taj mališan zagledan u nebrojene leptire izložene u Lerovom salonu, docnije je izrastao u umetnika koji je sa istom, ali prividnom, lakoćom crtao trebinjske platane, beogradske vedute i američke avenije, opisivao hercegovačke vrleti, beogradske izloge i njujorške galerije. Ratko A. Lero će tako zauzeti značajno mesto među junacima zauvek oživljenim na Kaporovim crtežima i stranicama njegove proze, među svim onim lakomislenim devojčurcima, seljacima koji preglasno nude krompir, uštogljenim bankarima, ocvalim dugonogim lepoticama, punačkim domaćicama koje su umele da skuvaju najukusiju klin-čorbu i ugoste svakog ko im zakuca na vrata, slavnim glumcima, fudbalerima koje je isuviše lako predriblao život, predsednicima vlade i limarima koji su pravili petliće koje je besomučno okretala košava na naherenim vračarskim kućercima.
Polazeći od nužne doze dokumentarnosti, život svog zemljaka Lera, dečaka zamišljenog nad kratkovekom i neuhvatljivom lepotom leptira, Kapor prati od rodne Hercegovine iz koje kao trinaestogodišnjak dolazi na zanat, sve do konačnog smirenja, nakon svih društvenih i ličnih lomova, početkom poslednje decenije 20. veka. Njegov prepoznatljiv pripovedački glas meandrira od nepobitnih činjenica iz života nekadašnjeg poznanika, zapisa starog galanteriste, preko rodoslovnih tablica i usmenih legendi, odabrane lektire do anegdota iz života čuvenih Beograđana koje su se prepričavale u boemskim krugovima. Kroz priču o čuvenim leptirkama, pored brojnih viđenih ljudi iz hecegovačkih vrleti, pripadnika različitih vojnih formacija, beogradskih zanatlija i trgovaca, ratnih zarobljenika u oslobođenom Beogradu, naših iseljenika na američki kontinent, promicaće i ugledni ljudi i čuveni umetnici: političar Nikola Pašić, hirurg Isidor Papo, svetski poznata plesačica, pevačica i glumica Žozefina Beker, slikarka Beta Vukanović, književnici
Ivo Andrić,
Jovan Dučić, Tin Ujević,
Branislav Nušić, pa čak i američki pesnik Volt Vitman. Svaka od tih epizoda učiniće pripovest o beogradskom kralju leptir-mašni autentičnijom, duhovitijom, ali i poetičnijom, dok sugestivne ilustracije mogu stajati i kao vredna samostalna likovna ostvarenja, na šta u kratkom, ali dragocenom uvodnom slovu, ukazuje Ana Kapor, piščeva kći, naglašavajući da je njen otac bio i pisac i slikar, a ne pisac koji slika ili slikar koji se bavi književnošću. Sve to je romansiranu biografiju Ratka A. Lera, koji je svoju prvu leptir-mašnu sašio od stare zavese, još odavno učinilo štivom za sve uzraste, knjigom koja se čita i čuva na policama ličnih biblioteka. Jer, njegove mudre reči, upućene zaprepašćenom američkom biznismenu u kome je oličen svet konzumerizma, o tome da vrednost leptir-mašne koju neko nosi u najpresudnijim trenucima života u visokoj meri nadmašuje njenu cenu, ne odnose se samo na ovaj galanterijski proizvod. Nadamo se da će to novo izdanje ove čudesne knjige, u budućim decenijama, samo potvrđivati.
Autor: Olivera Nedeljković