Ima dinastija koje kada prigrabe vlast nikada je ne ispuštaju iz ruku, katkad i po hiljadu godina. Habzburzi su bili upravo takva jedna vlastoljubiva porodica, koja je poput hobotnice vekovima širila svoje pipke i vezivala ih za prestolja mnogih zemalja ne birajući ni načine ni sredstva da se ustoliči gde god može. Nova istorijska studija „
Habzburzi: Vladari sveta“
Martina Rejdija, profesora Univerziteta u Londonu, donosi nam sveobuhvatnu povest moćne dinastije koja je vekovima vladala Evropom i na kraju, posle surove vladavine, mnogobrojnih izazvanih ratova i međuvladarskih sukoba, izgubila sve! Knjiga bi trebalo da bude zanimljiva i čitaocima u Srbiji, budući da su severni krajevi Vojvodine i gradovi poput Subotice i Sombora stvoreni i razvijani upravo kao kraljevski gradovi Austrougarskog carstva. U knjizi se spominjemo i u delu o Prvom svetskom ratu koji su upravo Habzburzi izazvali.
Knjiga, podeljena na 29 pitkih i razumljivih poglavlja koji od začetka pa sve do sumraka ove loze pokrivaju njene najuticajnije vladare i bitna istorijska razdoblja, podsetiće nas na njene najčuvenije predstavnike od Ferdinanda I i Leopolda I, slavnog Maksimilijana i Franca Jozefa, do ženskih nosilaca krune poput Marije Terezije i trenutno, zbog silnih ekranizacija, popularne carice Sisi. Tu je svakako i zlosrećni Franc Ferdinand kojem smo mi skratili prestolonaslednički život tokom obilaska Bosne. Od Austrije, Španije, Italije i Meksika, bio je to klan koji je vladao imperijom u kojoj sunce nikada nije zalazilo. Da bi ostali na vlasti, koristili su se ratovima, tuđim životima, brakovima, ali i prevarama i propagandom kojom su, recimo Rudolfa I od skrnavitelja crkava i ženskih samostana pretvorili u cara koji je zemnu krunu dobio na bogougodan način tako što je pričestio nekog samrtnika.
Bogata istorija ove častohlepne loze počinje u 10. veku od izvesnog Lancelina koji je stolovao na severu Švajcarske, i već su se on i njegovi sinovi koristili verom da se bolje učvrste na vlasti, obogate i razgranaju. Uz to su otpočeli i viševekovnu porodičnu tradiciju spletki, krivotvorina i lukavih prevara, kao i manipulacija javnošću. Bili su surovi kao sokolovi koji im se i nalaze u prezimenu: Habzburg iliti Sokolgrad bio je njihov prvi zamak po kom će loza i dobiti ime.
Od Rudolfa koji je prigrabio carsku titulu porazivši češkog kralja Otokara, do čuvenog Maksimilijana (kojeg je tako divno igrao Janis Nivener pre nekoliko godina u
uspešnoj istorijskoj seriji), lovca i neustrašivog ratnika koji će tri meseca putovati na sopstveno venčanje savladavajući gotovo mitske prepreke, ova knjiga, u inače odličnom prevodu Tatjane Bižić, vodi nas i do nakaznog Karla V koji će preko španskog prestola zavladati i delovima Afrike, Azije i Amerike i tako postati prvi Habzburg vladar sveta. Njega takođe pamtimo iz mnogih španskih istorijskih serija zbog ljubavi prema supruzi, čuvenoj Izabeli. Tu je i Ferdinand koji će lozi u 16. veku dodati krune Češke i Ugarske, kao i Rudolf II, legendarni kralj alhemičar zaljubljen u mistiku i okultizam. Ne treba zaboraviti ni najpoznatijeg ženskog habzburškog vladara – Mariju Tereziju koja je u 18. veku presto držala čak 40 leta i kojoj Rejdi posvećuje preko 100 strana knjige.
Vladajući Svetim rimskim carstvom od 1273. do 1806. godine, postavljali su se kao branioci Katoličke crkve i vekovima se borili protiv nevernika i protestanata, gledajući sebe kao poglavare kojima carski položaj daje jedinstveni dar da u saradnji s Bogom uspostavljaju ovozemaljski sklad i poredak. Cilj im je uvek bio uspostavljanje „svetske monarhije“, što su u velikoj meri i ostvarili kada su preko španskog prestola dobili i njihove kolonije u Americi i Aziji. Tako je titula Karla V, recimo, u svom nazivu obuhvala skoro stotinu domena širom sveta. Bili su takoreći rodonačelnici globalizacije, poznati i kao „incestuozna dinastija“, te su tako sa svojim bliskim rođacima radi učvršćivanja moći često bili povezani ne samo krvnim već i bračnim vezama. Na kraju su zbog svog nezasitog imperijalizma izazvali i Prvi svetski rat i ostavili milione i milione žrtava za sobom, ali im je to donelo i kaznu: počišćeni su na smetlište istorije i postali negativni primer vlastoljubivosti, beskrupuloznosti i arogancije.
Autor: Miroslav Bašić Palković